طرح لچک ترنج

چنان که از طرح قالی‌های کهنه پیداست، باغ‌های قدیمی ایران و طرح آن روی قالی، دارای چند حوض بوده که این حوض‌ها به وسیله ی جوی‌های اب مرتبط بوده‌اند. باغ یا طرح آن با اشکال منظم هندسی چهار گوش، شش ضلغی، لوزی و امثال آن مشخص می‌شده که بین آنها رابطه وجود داشته است. منشا این طرح به نقوش گلستان و طرح های باغی در قالی ایران بر می گردد.

البته برخی معتقدند که اصل این طرح ابتدا بر روی جلد قرآن ها و کتب نفیس دیده شده و از آن جا مورد توجه طراحان قالی قرار گرفته و با رعایت اصول و ضوابط مربوطه به قالی ایران راه یافته است. طرح لچک و ترنج، طرحی است عمومی، معروف و زیبا و بسیار رایج در قالی ایران که از مکتب شاه عباسی به این سو در قالی بافی مناطق مختلف کشورمان کاربردهای زیادی داشته است.

لچک:

 لچک در لغت به نام گوشه است که جایگاه قرارگیری آن در قسمت گوشه زمینه لچک ترنج است. به یک چهارم نقشه میانی  با شکلی مشابه و یا اکثرا متفاوت با آن در چهار گوشه متن فرش در اصطلاح قالی بافان لچک می گویند و اگر این لچک ها توام با ترنج باشند طرح را لچک و ترنج می نامند.

کلاله : در بالا و پایین ترنج میانی غالبا دو سر ترنج بافته می شوند که در اصطلاح طراحان ، شمسه و یا کلاله نامیده می شوند . گاهی ممکن است این کلاله ها با تعداد زیاد تمامی محیط ترنج را در برگیرد .

ترنج :

ترنج یکی از مشخص ترین عنصری است که در طرح لچک ترنج استفاده می شود و معنای لغوی ترنج، میوه بالنگ است.

 ترنجها معمولاً به صورت دایره ای، بیضی و نواری، طراحی می شوند و در واقع ترنجها فضای مشخصی است که در داخل آن فضا نقوشی شکل می گیرد و این نقوش از نقوش خُتایی و اسلیمی و یا نقوش متعدد دیگری باشند که ما از آنها استفاده می کنیم. در حقیقت با به کارگیری نقوشی که در ترنج استفاده می شود و رنگهایی که در آن به کار می رود، ما فضای زمینه را از بخش ترنج جدا می کنیم و ترنج مانند یک مدال یا کادر مرکزی در مرکز فرش، خودنمایی می کند.

هرگاه چند ترنج داخل یکدیگر قرار گرفته باشند ترنج را تودرتو و یا به عبارتی کاسه نیم کاسه می نامند .

 ترنج خود از قسمتهای مختلفی تشکیل شده است که مهمترین قسمت مرکزی و خود ترنج است. قسمت سر ترنج که در حقیقت پر کننده فضای قسمت بالا و پایین ترنج در طول مستطیلی شکل زمینه است و یک عنصر کوچکتر از سر ترنج، به عنوان گردن سر ترنج از آن بهره گرفته می شود. بسته به نقوشی که در ترنج از آنها بهره گرفته می شود، ممکن است سر ترنج از یک سربند مُفَصّل و زیبا و یا از یک گل شاه عباسی تشکیل شده باشد. همچنین ممكن است گردن این ترنج از یک گل پروانه از نوع گلهای گرد و یا عناصر دیگری تشکیل شده باشد.

اندازه ی ترنج در فرش های نقاط مختلف تغییر می کند . به عنوان مثال در قالیچه ها و قالی های بافت اصفهان ، کاشان ، نایین و آباده ابعاد آن کوچک و در فرش های تبریز ، هریس و مشهد تا حدودی بزرگ تر است . در برخی از طرح های ترنج دار به جای ترنج واحد میانی به دو یا سه ترنج کوچک در امتداد یک خط عمودی (بیشتر در شکل های هندسی) و گاهی چندین ترنج در متن فرش با فاصله های منظم دیده می شود .

طرحهای لچک ترنج به طرحهایی که زیر شاخه آن است، تقسیم می شود.

1. لچک و ترنج ساده و متناسب که در بافت معمولی این طرح مورد استفاده قرار می گیرد.

 2. ترنج دار- بر اساس این طرح، قالی فقط دارای ترنج است و فاقد لچک

3. لچکی- طرح دارای لچک و بدون ترنج است.

• ترنجی طره دار- که طره اطراف زمینه را می پوشاند.
• لچک ترنج کف ساده

•  سلسله ای ترنج دار
• ترنج قفقاز
• ترنج شیروان
• لچک ترنج هندسی

• لچک ترنج کلاله دار

 برای مشاهده فرش هایی با طرح لچک ترنج اینجا کلیک کنید